Vragen en antwoorden werkzaamheden Heidepark-Vredelust

Gepubliceerd op 29-10-2025 door Kees Mudde in Vredelust-Heidepark

Tijdens het boscafé op 26 oktober in Heidepark-Vredelust is veel informatie uitgewisseld. We zetten de meeste gestelde vragen, met antwoorden, voor u op een rij.

In het bosgebied Heidepark-Vredelust, onderdeel van Stadsbos013, vinden de komende periode werkzaamheden plaats. De gemeente Tilburg wil een soortenrijker, weerbaarder en veerkrachtiger bos door het inbrengen van rijk-strooiselsoorten, het verbeteren van de nutriëntenbalans en het versterken van de bosstructuur .Tijdens een informatiebijeenkomst zijn inwoners geïnformeerd en zijn vragen gesteld over de aanpak, noodzaak en gevolgen.

Foto: Maurice Koot en Jos Kerssemakers nemen de bezoekers mee in de keuzes die gemaakt moesten worden in voorbereiding van dit project.

Hieronder beantwoorden we de meest gestelde vragen.

Waarom zijn deze werkzaamheden nodig?

Uit onderzoek blijkt dat het bos kwetsbaar is door een eenzijdige samenstelling (voornamelijk Amerikaanse eik, grove den, beuk en fijne spar) en door een sterke bodemverzuring. Hierdoor neemt de vitaliteit van het bos af, sterven bomen sneller en daalt de biodiversiteit.

Wat verandert er in het bos?

Ongeveer 10% van de huidige bomen wordt verwijderd. Hierdoor ontstaat licht en ruimte voor de groei van toekomstbestendige boomsoorten en een gevarieerde ondergroei. In totaal worden 7.120 nieuwe bomen aangeplant, verdeeld over circa 25 soorten.

Wanneer starten de werkzaamheden?

De kap vindt plaats vanaf half november en wordt afgerond vóór het broedseizoen in het voorjaar. Alle werkzaamheden voldoen aan de wettelijke regels rondom flora en fauna.

Foto: Gedurende de werkzaamheden kan er sprake zijn van tijdelijke afsluiting i.v.m. de veiligheid.

Hoe wordt rekening gehouden met dieren en natuur?

De uitvoering gebeurt volgens een ecologisch werkprotocol. Bosbeheerders houden rekening met verblijfplaatsen van dieren en broedlocaties. Dood hout blijft deels liggen als voedselbron en schuilplek voor kleine dieren. De huidige ecologische waarde is de basis van de planvorming.

Wat betekent bodemverzuring en waarom is dat een probleem?

De bodem is verzuurd en op een groot aantal plekken is er onvoldoende bodembedekking (ook wel mulch genoemd). Mulch levert de voedingsmiddelen die de ontwikkeling van het groeiproces stimuleren. Ook is het bodemleven bijna verdwenen. Al deze factoren belemmeren de groei van bomen en struiken. Door soorten aan te planten die diep wortelen en voedingsstoffen teruggeven aan de bovenlaag, wordt het bodemleven hersteld. Ook het achterlaten van takken en stamhout zorgt ervoor dat de bodem voedingsrijker wordt; en het levert een goede behuizing voor bodemleven.

Foto: Ook goed watermanagement heeft de aandacht van de bosbeheerder; te veel en te weinig is beide niet goed.

Waarom worden bepaalde boomsoorten verwijderd?

Bomen zoals de fijne spar, beuk en grove den hebben zwaar geleden onder extreme weersomstandigheden, zoals de droge zomer van 2018 en de extreem natte winter van 2023-2024. Deze soorten herstellen onvoldoende en zijn gevoelig voor plagen, zoals de letterzetter (kever) bij sparren. Rekening houdend met de klimaatverandering kiezen we bij voorkeur nu voor boomsoorten die goed gedijen in het veranderende klimaat. Andere soorten aanplanten stimuleert ook de gewenste soortendiversiteit.

Welke nieuwe boomsoorten komen terug?

Er worden onder andere winterlinde, haagbeuk, zoete kers, esdoorn en hazelaar geplant. Veel van deze soorten hebben wortels die dieper de grond ingaan, en zijn beter bestand tegen klimaatextremen. Bodemonderzoek heeft geleerd dat benodigde nutriënten wel in dieper gelegen kleilagen aanwezig zijn. Dieper wortelende boomsoorten halen deze voedingstoffen omhoog en geven deze uiteindelijk weer terug aan de bovenlaag. Zo wordt het strooisel rijker en zal de verzuring terug worden gedrongen.

Wat gebeurt er met het gekapte hout?

Een deel van het hout wordt verkocht en duurzaam hergebruikt. Tak- en tophout blijft in het gebied achter als voedingsbron voor de bodem.

Wat gebeurd er als er geen ingreep zou plaatsvinden?

De natuur zou zich uiteindelijk zelf herstellen, maar dat proces duurt naar verwachting minstens 100 jaar. Dit bosgebied heeft meerdere recreatieve functies dus is het uit oogpunt van veiligheid niet gewenst de natuur te laten zoals deze nu is. Met de huidige ingreep wordt het proces van verbetering en verandering versneld.

Hoe wordt bepaald welke bomen blijven of verdwijnen?

Elk bosperceel wordt beoordeeld op een aantal parameters. Daarbij wordt o.a. gekeken naar conditie, positie i.v.m. veiligheid, functie van de boom, aanwezige fauna en een aantal beleidsmatige factoren (zie ook hieronder: wie beslist..).

Wat betekenen alle verschillende markeringen op de bomen?

Bomen met een oranje stip worden gekapt, bomen met blauwe stippen blijven staan. Sommige bomen krijgen een zogenaamde “R-ring”, waarbij ze worden ingesneden en gecontroleerd afsterven om dood hout in het ecosysteem te behouden. Een boom met een getal wordt tot een aantal meters afgezaagd. Gele pijlen in het bosvak geven de route voor de oogstmachine aan.

Wie beslist over de werkzaamheden?

De werkzaamheden zijn gebaseerd op het beheerplan zoals vastgelegd door de gemeente Tilburg. Dit plan voorziet in een planperiode van 10 jaar. Per gebied worden keuzes gemaakt in overleg met ecologen en andere deskundigen, waarbij biodiversiteit, veiligheid en historische kwaliteiten worden meegewogen.

Wordt er rekening gehouden met cultuurhistorie?

Jazeker, want juist deze Tilburgse bosgebieden kennen een rijke historie omdat ze ooit aangelegd zijn als onderdeel van een landgoed. Belangrijke herkenningspunten zoals barokpaden en vijvers worden beter zichtbaar en hersteld in hun structuur. Ook markante laanstructuren en tuinstructuren blijven daar waar mogelijk behouden. Een voorbeeld is de beperkte handhaving van de rododendron vanwege de historische waarde, ondanks dat deze een lage ecologische waarde heeft.

Foto: Rand met rodondendron bij vijver wordt behouden vanwege cultuur historische waarde.

Heeft Discgolf impact op het gebied?

Discgolf is een snel in populariteit toenemende sport waarbij met een frisbee een doel op afstand geraakt moet worden. In het Heidepark is een discgolf route aangelegd die jaarlijks naar schatting 15.000 keer bezocht wordt. Discgolf in het bos leidt tot schade aan de bast van enkele bomen, omdat deze geraakt wordt door een frisbee. In onze plannen houden we rekening met dit recreatief gebruik en worden op sommige plekken aangetaste bomen afgezaagd of verwijderd om verdere schade te minimaliseren.

Hoe draagt dit project bij aan klimaatbestendigheid?

Door een mix van soorten aan te planten die beter tegen droogte, natte periodes en hitte kunnen, wordt het bos veerkrachtiger. Diep wortelende soorten halen water en voedingsstoffen uit diepere lagen en versterken zo het hele ecosysteem. Een gezond ecosysteem levert vitale en klimaatbestendige begroeiing. Het resultaat is de basis voor een betere ontwikkeling van flora en fauna en uiteindelijk een mooier en aantrekkelijker bos.

Afsluitend nog 2 wist-je-datjes:

Wist je dat… er ooit een steenfabriek in Heidepark stond? Tot het einde van de 19e eeuw was in dit gebied een steenfabriek gevestigd. De ondergrond bestaat uit zand met daaronder een kleilaag, die destijds werd gewonnen voor de steenproductie. De ligging was echter minder logisch dan andere steenfabrieken, die meestal langs rivieren staan.

Wist je dat… restaurant Vredelust eigenlijk een verkeerde naam heeft? Als je kijkt naar de vestigingsplek staat het restaurant niet in de Vredelust maar in het Heidepark. Dus de juiste naam zou eigenlijk restaurant Heidepark moeten zijn.

Heb je nog vragen?

Laat het weten via onze website of via onze Insta/Facebook kanalen. Samen zorgen we voor een gezond en toekomstbestendig Heidepark-Vredelust.

Met dank aan: Jos Kerssemakers (Bosgroep Zuid-Nederland), Maurice Koot (Boomrooierij Weijtmans) en Gemeente Tilburg. Foto's © Boomrooierij Weijtmans.

Foto: Deze beuken hebben in 2023-2024 langdurig in het water gestaan, met dramatische gevolgen. Van de boom met 08 markering blijft de stam tot + 8 meter staan i.v.m. de vleermuizenkast.

Foto: Links het toekomstig beeld met afwisselend oudere en soortenrijke jongere aanplant en een rijke bodenbegroeiing. Rechts de situatie die aangepakt gaat worden met uitsluitend volwassen dennen, geen soorten variatie en een arme bodembedekking.

Foto: Jonge eikenscheuten groeien opnieuw uit een boomstronk van vroegere kap. De Amerikaanse eik wordt terug gedrongen om andere soorten meer ruimte te geven en een beter bodemstrooisel te krijgen.

Foto: Een Boscafé leent zich prima om beleidsmakers & uitvoerders direct met het publiek in contact te laten komen.

Foto: Deze aflevering begonnen we met de Weijtmans (koffie)stamtafel als startpunt.

Illustratie: gebiedskaartje Heidepark-Vredelust.