Vragen & Antwoorden dode bomen Oude Warande
Gepubliceerd op 30-06-2025 door Weijtmans in Oude Warande
De 15 meest gestelde vragen over het rooien van dode bomen in de Oude Warande.
De gemeente Tilburg gaat in de Oude Warande 264 dode bomen verwijderen. Waarom is dat nodig? Wat gebeurt er daarna? Hoe zit het met de beuken, de bodem, en het herstelplan? Hieronder beantwoorden we de 15 meest gestelde vragen over de situatie in dit bijzondere bosgebied.
Waarom worden er bomen gekapt in de Oude Warande?
De belangrijkste reden is veiligheid. Er zijn 264 dode bomen geïnventariseerd, verspreid door het gebied. Dode bomen of takken kunnen onverwachts afbreken. Om ongelukken te voorkomen moeten ze verwijderd worden.
Wat is de oorzaak van het massale afsterven?
In de afgelopen jaren was het weer extremer: eerst lange tijd droogte, daarna veel regen. Door de droogte kregen de bomen, vooral de beuken, weinig water, door de vele regen van 2024 kwam er juist te veel water in de bodem. Daardoor kregen de boomwortels weinig zuurstof. Zwakke bomen konden dat niet aan en zijn doodgegaan. Vooral de beuk, een belangrijke boomsoort in de Oude Warande, is hard geraakt. Veel beuken zijn doodgegaan.
Waarom is het vooral de beuk die dood gaat?
Beuken hebben een oppervlakkig wortelstelsel en zijn kwetsbaar. Bij droogte: wortels sterven af omdat ze geen water kunnen bereiken. Bij extreme regenval raakt de bodem verzadigd. De poriën in de bodem, die normaal gesproken gevuld zijn met een mengsel van lucht en water, komen volledig vol te staan met water. Hierdoor verdwijnt zuurstof uit de bodem. Zonder (voldoende) zuurstof kunnen wortels niet goed functioneren: de opname van mineralen en vocht vertraagt of stopt, en de boom raakt in de problemen. Bovendien gaat organisch materiaal in zuurstofarme bodems rotten. Hierbij ontstaan moerasgassen zoals methaan en waterstofsulfide. Deze gassen kunnen giftig zijn voor de wortels en de schade aan de plant verder verergeren. Veel bomen konden zich van deze combinatie niet herstellen en zijn doodgegaan.
Waarom is de beuk extra gevoelig?
De beuk (Fagus sylvatica) is een soort die een uitgebalanceerde groeiplaats nodig heeft: voldoende lucht in de bodem, gelijkmatige vochtvoorziening en gezonde grond. In de Oude Warande zijn veel beuken 80–120 jaar oud. Bij schade aan het wortelstelsel herstelt een beuk slecht of niet. Zelfs als een stervende boom nog wat groen blad toont, is dat vaak een laatste “stuiptrekking” — het blad is kleiner, bruint van buiten naar binnen en de boom gaat alsnog dood. Dit probleem speelt landelijk: beuken in heel Nederland en Europa lijden onder droogte en klimaatextremen.
Hoe is de toestand van de bodem?
Uit bodemonderzoek en inspecties bleek dat delen van het bos een slechte bodemconditie hebben:
In zogeheten crisisgebieden rook de grond muf en zurig, en waren de wortels donkerblauw verkleurd (teken van afsterven door zuurstofgebrek en rot). De combinatie langdurige natte periodes en gebrek aan zuurstof is funest voor boomwortels. Aan de randen van deze gebieden was de bodem beter, met een dikkere humuslaag, fijne beworteling en een gezonde en frisse (bos)geur.
Foto: Afgestorven wortels zijn donkerblauw verkleurd, een duidelijk bewijs van slechte bodemconditie.
Had de gemeente niet eerder kunnen ingrijpen?
Er is discussie geweest of er eerder had moeten worden ingegrepen. Traditioneel is het waterbeheer in het gebied gericht op snelle afvoer via de hoofdwatergang (een oude, diepe sloot). Maar door klimaatverandering is het beheeridee veranderd: water langer vasthouden is beter, maar niet teveel op één plek.
De huidige situatie — langdurig bijna onder water staan — heeft het probleem verergerd. De gemeente gaat de watergang en duikers aanpassen om een beter, toekomstbestendig waterbeheer te realiseren.
Wanneer worden de bomen gekapt?
De kapwerkzaamheden starten half augustus, na het broedseizoen van vogels om verstoring te beperken. De werkzaamheden duren ongeveer drie weken.
De uitvoering gebeurt door Boomrooierij Weijtmans, verantwoordelijk voor het bosbeheer van de Tilburgse bossen en een ervaren bomenspecialist. Er wordt gewerkt met voertuigen die minimale bodembeschadiging veroorzaken en er wordt voldoende afstand gehouden tot gezonde bomen.
Hebben dode bomen ook een functie in het bos?
Ja! Dood hout is essentieel voor biodiversiteit: Takken van omgezaagde bomen blijven in het bos liggen in de vorm van takkenrillen en -hopen.
- 18 stammen blijven liggen als schuilplek en voedselbron voor insecten, vogels en kleine zoogdieren.
- 34 dode bomen worden op stam gezet: de bovenkant wordt verwijderd zodat ze veilig zijn maar als staand dood hout blijven staan — waardevol voor holenbroeders en insecten.
- 2 dode bomen die niet onveilig zijn blijven helemaal staan.
Moet de gemeente hiervoor een kapvergunning aanvragen?
Ja. Voor de gemeente gelden dezelfde regels als voor iedere andere eigenaar. Er wordt dus een vergunning aangevraagd, inclusief de mogelijkheid voor bezwaar.
Foto: De laatste stuiptrekkingen van het afsterven: enige bladontwikkeling die al snel verkleurd.
Wat gebeurt er na de kap? Komen er nieuwe bomen?
Ja, het bos wordt vernieuwd: De opengevallen plekken in de lanen van de Oude Warande worden versneld nieuw aangeplant, bij voorkeur met soorten die beter bestand zijn tegen droogte en nattigheid maar ook goed in het algemeen beeld van het gebied passen. Ook bosvakken worden opnieuw ingeplant. De exacte aantallen en soorten hangen af van het nog te maken ontwerp en de bodemconditie. De eerste aanplant is gepland voor het plantseizoen 2025–2026. Voor open bosgebieden zal herstel mogelijk pas in 2026–2027 starten, en hier zal eerste de bodem hersteld moeten worden.
Komt de beuk nog terug?
Dat is nog onzeker. De beuk zal mogelijk niet meer op dezelfde plekken terugkomen, omdat de bodem en het veranderende klimaat daar niet meer geschikt voor zijn. Elders kan de soort mogelijk nog wel een plek krijgen op geschiktere locaties. Op termijn wordt de beuk in heel Nederland een kwetsbare soort door de warmere en drogere zomers.
Hoe worden de historische waarden behouden?
De Oude Warande is een barok sterrenbos uit het begin van de 18e eeuw, ontworpen naar het Franse voorbeeld van Versailles. Die structuur — met lanen, aanplantlijnen, rabatten en sloten — is cultuurhistorisch belangrijk. De gemeente laat een cultuurhistorische scan laten uitvoeren. Het herstelplan houdt rekening met:
- 1-op-1 vervanging van laanbomen (soort nog te bepalen).
- Behoud van historische structuur en zichtlijnen.
- Zorgvuldige afstemming op ecologische kansen en bodemgesteldheid.
Herstelt de bodem vanzelf?
Natuurlijk herstel is mogelijk maar traag: het kan 20–30 jaar duren voordat de bodemstructuur, luchtvoorziening en het bodemleven zich herstellen. Sneller herstel is gewenst maar vereist actieve maatregelen:
- Bodem beluchten.
- Structuur verbeteren.
- Eventueel organisch materiaal of voedingsstoffen toevoegen (maar terughoudend om de balans niet te verstoren).
Regenwormen en andere bodemfauna helpen ook met beluchting en structuur, maar hebben wel een gezonde bodem nodig om te overleven.
Foto: Tilburg heeft veel verzamelde expertise aangetrokken om de problemen de komende jaren op te lossen.
Hoe belangrijk is zuurstof in de bodem voor bomen?
Zeer belangrijk. Wortels hebben zuurstof nodig om voedingsstoffen op te nemen en gezond te blijven. Een gezonde bodem bevat 18–22 % zuurstof. Onder de 10 % wordt het problematisch. Daarom is goed waterbeheer en een luchtige bodemstructuur cruciaal voor bosgezondheid.
Waar kan ik het herstel- en beheerplan vinden?
De gemeente Tilburg werkt de komende tijd samen met adviseurs het herstelplan verder uit. Zodra het beschikbaar is, zal het resultaat worden gedeeld op de website www.tilburgsbos.nl.
Tot slot..
De werkzaamheden zijn een moeilijke maar noodzakelijke ingreep om het bos toekomstbestendig te maken. Door dode bomen veilig te verwijderen, biodiversiteit te ondersteunen met dood hout, en nieuw bos aan te planten met klimaat robuuste soorten, wil de gemeente Tilburg de Oude Warande behouden als waardevol natuur- en cultuurhistorisch erfgoed voor volgende generaties.
