Eerst te droog, nu weer te nat.

Gepubliceerd op 12-07-2024 door Kees Mudde in Actueel

Het weer gedraagt zich dit jaar grillig en in uitersten: soms heel nat en vervolgens weer heel warm en droog. Wat doen deze sterk wisselende weersomstandigheden met de Tilburgse bossen?

Klimaatverandering resulteert in bijzondere weersomstandigheden met overmatige en langdurige regenval of juist extreme droogte. Als we de laatste paar jaren terugkijken hebben we het intussen allemaal wel meegemaakt. Veel water, of juist te weinig water en hoge temperaturen; het heeft allemaal invloed op de vitaliteit van onze bomen.

We hebben een aantal extreem droge jaren achter ons, terwijl de laatste 9 maanden juist weer bijzonder nat zijn geweest. Zijn de problemen die door de extreme droogte zijn ontstaan nu direct opgelost? Deze vraag werd ons recent gesteld tijdens het laatste boscafé op de Stadsbosdag. Goed dus om eens op een rij te zetten wat nu de stand van zaken is.

'Te veel' is nooit goed

De droogte periodes hebben zeker sporen achtergelaten in de bossen. In een aantal percelen heeft de vitaliteit van het boomarsenaal een duw gekregen. Zo heeft de droogte invloed op de ontwikkeling van boomziektes, die vervolgens zorgen dat groei en ontwikkeling achterblijven. Verdroging is herkenbaar aan minder bladvorming en verkleuring van de bladeren.

Overvloedige en langdurige regenval lossen deze problemen niet per definitie op. Want teveel water is ook niet altijd goed en daarbij speelt de bodemhuishouding een rol. Als gedurende een langere periode boomwortels onder water staan dreigt verstikking door een tekort aan zuurstof en kunnen de wortels geen voedingsstoffen meer opnemen. Vochtige grond is een perfecte voedingsbodem voor schimmels die op hun buurt weer een gevaar kunnen vormen voor het wortelstelsel. Ook dan is het zichtbaar gevolg dat blad gaat verkleuren, beginnend met bruine randen, en blijft de algehele groei achter.

Ook volstrekt helder: voor jonge aanplant zijn de beide extremen per definitie niet goed.

Zorgvuldig afwegen en jaren vooruitdenken

De bosbeheerder moet jaren vooruit denken om te anticiperen op de gevolgen van klimaatverandering. De inzet is maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de Tilburgse bossen op termijn goed om kunnen gaan met de extremen want de klimaatverandering is een gegeven. Welke maatregelen kunnen genomen worden:

• Maak de waterhuishouding toekomstbestendig.

Kijk in bosgebieden waar bij flinke regenval natte plekken ontstaan, en stel de vraag of dit wenselijk is. Net zo moet worden bekeken of we water in daarvoor geschikte gebieden juist veel langer moeten vasthouden om een zogenaamde waterberging creëren.

• Planten van boomsoorten die beter bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden.

Streven naar een grotere soortendiversiteit is al langere tijd de opgave, ook in de Tilburgse bossen. Bij het bij en herplanten van bomen wordt in de soortenkeuze rekening gehouden met in hoeverre deze bestand zijn tegen de veranderende klimaatomstandigheden.

• Bodemverbetering.

Een gezonde bodem is essentieel voor elke natuurgebied. Dit is de reden waarom we al geruime tijd organisch materiaal waar mogelijk achterlaten in de bossen zodat de bodemontwikkeling wordt gestimuleerd. Soms kan het nodig zijn bij te sturen door het extra inbrengen van natuurlijke minerale grondstoffen.

• Regelmatige inspecties.

De natuur heeft een eigen wil. Met grote regelmaat worden de Tilburgse bossen gecontroleerd op conditie en veiligheid; en dus ook op mogelijke gevolgen van extreme weersomstandigheden. Na een flinke storm een logische zaak, maar zeker ook nodig bij andere sterk veranderde omstandigheden.

• Accepteer dood hout in de bossen.

Dood hout speelt een belangrijke rol in bossen en is een sleutel voor meer biodiversiteit. Verschillende soorten leven juist op dood hout of hebben dit nodig om hun voedsel te vinden. Soms wordt het achterlaten van dood hout als rommelig ervaren maar vanwege de essentiële functie is dit juist een geplande actie na zorgvuldige afweging. Bomen kunnen afsterven door extremen, maar door ze als dood hout vervolgens een nieuwe functie te geven zorgen we er als beheerder voor dat het bos blijft en wint aan vitaliteit.

"Er gaan bomen dood, maar het bos niet"

Afsluitend concluderen we dat er op deze punten zeker werk aan de winkel is in de grote variëteit die de Tilburgse bossen zo interessant maakt. De afgelopen jaren van gericht onderhoud en verstandig handelen heeft ervoor gezorgd dat de allergrootste problemen vooralsnog weg zijn gebleven. En het mooie van de Tilburgse bossen is dat er altijd wat te doen is…

(met dank aan de Boomrooierij Weijtmans en Bosgroep Zuid-Nederland / Foto's: Weijtmans)

Foto: Overvolle waterberging in de centrale vijver van het Wandelsbos.